Muzeum Ziemi Koźmińskiej
ul. Zamkowa 1
63-720 Koźmin Wlkp.
tel. 62 7210413, kom. 694 621 289

Aktualizacja z dnia 7 marca 2023

Muzeum nieczynne do odwołania

Od 13 marca 2023 do odwołania Muzeum Ziemi Koźmińskiej będzie nieczynne. W ramach projektu “Muzeum Ziemi Koźmińskiej – z historią ku nowoczesności”, na który gmina Koźmin Wielkopolski pozyskała dofinansowanie w wysokości 900.000 zł z Rządowego Funduszu Polski Ład zostanie przeprowadzony gruntowny remont i rozbudowa muzeum.

Muzeum jest czynne w środy od godz.9 00 do 10.30 i od 16.00 do 18.00

Muzeum Ziemi Koźmińskiej mieści się w zamku. Zostało otwarte 22 grudnia 1988 r. z okazji wojewódzkich obchodów 70. rocznicy Powstania Wielkopolskiego. Wówczas ograniczało się do dwóch izb muzealnych. Przez 29 lat muzeum rozrosło się do 8 izb, w których są prezentowane eksponaty, dotyczące historii miasta Koźmina i ziemi koźmińskiej. Od samego początku kustoszem jest doktor Michał Pietrowski.

Sale muzealne

Sala poświęcona Powstaniu Wielkopolskiemu 1918/1919, Wiośnie Ludów 1848 r., Bractwu kurkowemu, chórowi, harcerstwu i prasie koźmińskiej

Na uwagę zasługuje obraz Stanisława Masłowskiego przedstawiający wymarsz  I kompanii koźmińskiej w styczniu 1919 r. na odsiecz Rawicza oraz sztandar uczestników Powstania Wlkp. 1918/1919 r. ufundowany w 1926 r., oraz medale i dyplomy powstańcze. Ciekawie prezentują się eksponaty dotyczące Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Koźminie, dokumenty ilustrujące historię chóru im. Czesława Czypickiego oraz pierwszy sztandar chóru z 1889 r. Niemniej ciekawe są eksponaty dotyczące harcerstwa koźmińskiego powstałego w 1916 r. oraz zbiór pojedynczych egzemplarzy prasy koźmińskiej.

Sala renesansowa w wieży zamkowej

W tej sali znajduje się jedyny czynny kominek w zamku. Wystrój sali wykonany z piaskowca pochodzi z początków XVI w. W 2000 r. izba została odrestaurowana. Umieszczono w niej kopie portretów Łukasza z Wielkiego Koźmina (1370-1412), autora słynnych Kazań Gnieźnieńskich, spisanych w języku polskim, Benedykta z Koźmina (1497-1559), profesora Uniwersytetu Krakowskiego, założyciela biblioteki uniwersyteckiej, poety polsko-łacińskiego, którego talent zabłysnął w poemacie weselnym na ślub Joachima II, margrabiego brandenburskiego z Jadwigą, córką Zygmunta Starego w 1535 r., portret nieznanego malarza Kazimierza Nestora Sapiehy, generała artylerii litewskiej w latach 1773-1793, marszałka konfederacji Wielkiego Księstwa Litewskiego w czasie Sejmu Czteroletniego w 1788 roku, jednego z twórców Konstytucji 3 Maja, jej sygnatariusza, właściciela klucza koźmińskiego w latach 1773-1791. Ponadto w sali znajdują się kopie portretów trumiennych Andrzeja, Aleksandra i Władysława Przyjemskich oraz burmistrza koźmińskiego z XVII w. – Grzegorza Fałdrowskiego. Ciekawie prezentuje się serwantka z czasów Księstwa Warszawskiego, stół w stylu Ludwika Filipa, skrzynia posagowa z 1828 r. oraz umywalka z XIX wieku.

Sala poświęcona organizacjom społecznym, dziejom Koźmina w czasie II wojny światowej oraz czasom powojennym

Prezentowane są w niej zbiory dotyczące następujących towarzystw i organizacji: Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Koźminie (1896 – 1939), Towarzystwa Kołowników, Cyklistów i Motocyklistów z lat 1913 – 1939, Związku Hallerczyków (1933 – 1939), Koźmińskiej Straży Pożarnej, Towarzystwa Pożyczkowego, późniejszego Banku Spółdzielczego (1866 – 1939) i Towarzystwa Miłośników Koźmina Wlkp. W oddzielnych gablotach przestawiono losy koźminian w okresie II wojny światowej oraz szereg wydawnictw dotyczących Koźmina i okolicy. W sali eksponowane są obrazy przedstawiające zamek w różnych epokach. Na uwagę zasługuje też zbiór kilkunastu sztandarów.

Sala poświęcona historii zamku koźmińskiego oraz szkół na zamku do 1939 r.

Zgromadzone są w niej eksponaty dotyczące historii zamku; są to rekonstrukcje bryły zamku od XIV do XIX wieku, wykaz i szereg kopii portretów właścicieli zamku koźmińskiego. Od 1865 r. zamek stał się siedzibą różnego rodzaju szkół. W izbie prezentowane są dokumenty i fotografie dotyczące: Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego z lat 1919 – 1932, Szkoły Ogrodniczej z lat 1867 – 1954 i Szkoły Rolniczej Zimowej z lat 1908 – 1939.

Sala malarstwa koźminian

W sali zgromadzono dzieła artystów związanych z Koźminem: Antoniego Górnika, m.in. obrazy olejne „Władysław Odonic książę Wielkopolski nadaje Koźmin Zakonowi Templariuszy w 1232 r.”, „Fara koźmińska”, dawny „Klasztor Bernardynów”, „Kościółek św. Trójcy” oraz różne akwarele i grafiki przedstawiające Koźmin i okolice. Stanisława Wojcieszyńskiego „Wostana”, m.in.:5 drzeworytów do „Sonetów Michała Anioła”, „Autoportret”, „Zamek Sapiehów w Koźminie”. Janiny Kłopockiej, autorki „Rodła” znaku Polaków w Niemczech – akwarele, drzeworyty i linoryty. Stanisława Masłowskiego – „Wnętrze fary koźmińskiej”, „Martwa natura”, akwarele np. „Zabudowania nieistniejącego zajadu przy ulicy Strzeleckiej”. Ojca Juliana Floriana Lewandowicza –„Gladiole w wazonie”, „Kościół św. Stanisława z zabudowaniami poklasztornymi”, Zbigniewa Lewandowicza – pastel przedstawiający drewniany kościółek na cmentarzu w Koźminie.

Sala poświęcona historii rozwoju przestrzennego Koźmina

W sali tej na 7 planszach zaprezentowano rozwój przestrzenny miasta od VIII do XX wieku. Plansze zaprojektował Radosław Barek, teksty historyczne przygotował Michał Pietrowski, a graficznie opracowała Iwona Cyunczyk. Ona także wykonała 3 sztandary z herbami Górków „Łódź”, Przyjemskich „Rawicz” oraz herb Koźmina z okresu Księstwa Warszawskiego. W trzech gablotach umieszczono eksponaty dotyczące historii Koźmina, m.in.: Księgę wójtowską i ławniczą Starego Koźmina z lat 1743 – 1771, Księgę kasową Starego Koźmina z lat 1784 – 1782, Kronikę Koźmina z XVIII wieku pióra pisarza miejskiego Jana Józefa Baniuszkiewicza. Ciekawie prezentują się przywileje Starego i Nowego Koźmina. Pierwszy to przywilej Aleksandra Przyjemskiego dla mieszkańców Nowego Koźmina z 1684 r. Drugi to przywilej Jana Kazimierza Sapiehy dla mieszkańców Starego Koźmina z 1722 r. Przywilej opatrzony jest pieczęcią Sapiehów „Lis” umieszczoną w metalowej puszce, zawieszonej na zielonej wstędze. Nie mniej okazale prezentuje się zbiór pieczęci koźmińskich od XVII po XX wiek. Ukazano także kilka eksponatów dotyczących ludności niemieckiej i żydowskiej zamieszkującej Koźmin do 1939 r. oraz eksponaty pochodzące z prac archeologicznych przeprowadzonych przy zamku w latach 1983 – 1985 przez prof. Tadeusza Poklewskiego. Przy grafice przedstawiającej wygląd ratusza z 1772 r. wyeksponowano dzwon z tego ratusz z datą „AD 1742”

Loch Maćka Borkowica

Maćko Borkowic władał dobrami koźmińskimi w latach 1338 – 1358. Na zamek wrócił obecnie nie, jako możny właściciel, ale jako skazaniec. Aby przybliżyć jego postać zwłaszcza młodemu pokoleniu w wieży zamku odrestaurowano istniejący tam loch o głębokości 9 m, gdzie umieszczono Maćka siedzącego na drewnianym zydlu. Odbywa on tam karę za bunt przeciwko królowi Kazimierzowi Wielkiemu, jak i za napady na kupców przejeżdżających przez Koźmin. Z faktem skazania Maćka na karę śmierci głodowej związanych jest wiele legend.

Sala poświęcona współpracy między Koźminem Wlkp. a zaprzyjaźnionymi gminami: Made en Drimmelen w Holandii, Bellheim i Bad Tennstedt w Niemczech i Balatonmariafürdo na Węgrzech 

Gromadzone są w niej eksponaty ilustrujące współpracę pomiędzy Koźminem Wlkp. a zaprzyjaźnionymi gminami na różnych płaszczyznach. W sali tej znajduje się biblioteczka muzealna.

Zapraszamy do zwiedzania Muzeum Ziemi Koźmińskiej