Muzeum Ziemi Koźmińskiej mieści się w zamku. Zostało otwarte 22 grudnia 1988 r. z okazji wojewódzkich obchodów 70. rocznicy Powstania Wielkopolskiego. Wówczas ograniczało się do dwóch izb muzealnych i było prowadzone przez Towarzystwo Miłośników Koźmina Wielkopolskiego. Przez 35 lat muzeum rozrosło się do 8 izb. Są w nich prezentowane eksponaty związane z historią Koźmina i ziemi koźmińskiej. Przełomowym momentem było przejęcie w 2021 r. prowadzenia muzeum przez Gminny Zespół Instytucji Kultury w Koźminie Wielkopolskim oraz kapitalny remont przeprowadzony przez samorząd w latach 2022 - 2023. Od samego początku kustoszem jest doktor Michał Pietrowski.
Sale muzealne
Izba poświęcona Powstaniu Wielkopolskiemu 1918/1919, Wiośnie Ludów 1848 r., bractwu kurkowemu, chórowi, harcerstwu i prasie koźmińskiej
Na uwagę zasługuje obraz Stanisława Masłowskiego przedstawiający wymarsz I kompanii koźmińskiej w styczniu 1919 r. na odsiecz Rawicza, sztandar uczestników Powstania Wielkopolskiego, ufundowany w 1926 r., oraz pamiątki powstańcze. Ciekawie prezentują się eksponaty dotyczące Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Koźminie, dokumenty ilustrujące historię chóru im. Cz. Czypickiego oraz pierwszy sztandar chóru z 1889 r. Niemniej ciekawe są eksponaty dotyczące harcerstwa koźmińskiego powstałego w 1916r. oraz zbiór pojedynczych egzemplarzy prasy koźmińskiej.
Izba renesansowa w wieży zamkowej
W tej sali znajduje się jedyny czynny kominek w zamku. Wystrój sali wykonany z piaskowca pochodzi z początków XVI w. W sali umieszczono kopie portretów Łukasza z Wielkiego Koźmina (1370-1412), autora słynnych Kazań Gnieźnieńskich, spisanych w języku polskim, Benedykta z Koźmina (1497-1559), profesora Uniwersytetu Krakowskiego, założyciela biblioteki uniwersyteckiej, poety polsko-łacińskiego, którego talent zabłysnął w poemacie weselnym na ślub Joachima II, margrabiego brandenburskiego z Jadwigą, córką Zygmunta Starego w 1535 r., portret nieznanego malarza Kazimierza Nestora Sapiehy, generała artylerii litewskiej w latach 1773-1793, marszałka konfederacji Wielkiego Księstwa Litewskiego w czasie Sejmu Czteroletniego w 1788 roku, jednego z twórców Konstytucji 3 Maja, jej sygnatariusza, właściciela klucza koźmińskiego w latach 1773-1791. Ponadto w sali znajdują się kopie portretów trumiennych Andrzeja, Aleksandra i Władysława Przyjemskich oraz burmistrza koźmińskiego z XVII w. – Grzegorza Fałdrowskiego. Ciekawie prezentuje się serwantka z czasów Księstwa Warszawskiego, stół w stylu Ludwika Filipa, skrzynia posagowa z 1828 r. oraz umywalka z XIX wieku.
Izba poświęcona organizacjom społecznym, dziejom Koźmina w czasie II wojny światowej oraz czasom powojennym
Prezentowane w niej zbiory dotyczą następujących towarzystw i organizacji: Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Koźminie, Towarzystwa Kołowników, Cyklistów i Motocyklistów, Związku Hallerczyków, Koźmińskiej Straży Pożarnej, Towarzystwa Pożyczkowego, późniejszego Banku Spółdzielczego, Rodzinnego Ogrodu Działkowego I Towarzystwa Miłośników Koźmina Wlkp. W oddzielnych gablotach przestawiono losy koźminian w okresie II wojny światowej. W izbie są eksponowane obrazy przedstawiające zamek w różnych epokach, pamiątki po Janinie Kłopockiej, urodzonej w Koźminie, polskiej artystce, twórczyni znaku „Rodła." Na uwagę zasługuje też zbiór kilkunastu sztandarów, a wśród nich: sztandar I Drużyny Harcerskiej żeńskiej pozaszkolnej im. Emilii Plater z 1917 r., sztandar Kółka Włościańskiego z 1923 r,. sztandar Ochotniczej Straży Pożarnej z Koźmina z 1926 r., sztandar Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół" Gniazda żeńskiego z 1936 r, oraz sztandar Towarzystwa Hallerzyków z 1935 r.
Izba poświęcona historii zamku koźmińskiego oraz szkół na zamku do 1939 r.
Izba poświęcona historii zamku koźmińskiego oraz szkół na zamku do 1939 r. Zgromadzone w niej eksponaty dotyczą historii zamku. Są to rekonstrukcje bryły zamku od XIV do XIX wieku. Na osobnej planszy przedstawiono spis właścicieli zamku koźmińskiegoI kopie portretów właścicieli zamku. Od 1865 r. zamek stał się siedzibą różnego rodzaju szkół. W izbie prezentowane są dokumenty i fotografie dotyczące: Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego z lat 1919 - 1932, Szkoły Ogrodniczej z lat 1867-1939, Szkoły Rolniczej Zimowej z lat 1908-1939, a także medale i odznaki turystyczne wyłącznie związane z miastem i gminą Koźmin Wlkp. oraz kolekcja medali i odznaczeń ofiarowanych do zbiorów muzealnych przez koźminian. W oknach zamieszczono zabytkowe witraże pochodzące ze zlikwidowanego budynku Zakonu Elżbietanek.
Izba poświęcona malarzom związanych z Koźminem
W izbie zgromadzono dzieła artystów związanych z Koźminem. Są to: obrazy olejne Antoniego Górnika, m.in. Władysław Odonic książę Wielkopolski nadaje Koźmin Zakonowi Templariuszy w 1232 r.", „Fara koźmińska", dawny „Klasztor Bernardynów" orazakwarele i grafiki przedstawiające Koźmin i okolice. Dla dzieci Antoni Górnik zilustrował pięć legend koźmińskich. Są tu również: dzieła Stanisława Wojcieszyńskiego Wostana", akwarele, drzeworyty i linoryty Janiny Kłopockiej, obrazy Stanisława Masłowskiego, o. Juliana Floriana Lewandowicza, a także pastele Zbigniewa Lewandowicza.
Izba przedstawiająca rozwój przestrzenny Koźmina
W izbie na 7 planszach przedstawiono rozwój przestrzenny miasta od VIII do XX wieku. Zaprojektował je Radosław Barek, teksty historyczne przygotował Michał Pietrowski, a graficznie opracowała Iwona Cyunczyk. Ona także wykonała 3 sztandary z herbami Górków „Łódź", Przyjemskich „Rawicz" oraz herb Koźmina z okresu Księstwa Warszawskiego. W gablotach umieszczono eksponaty m.in.: Księgę wójtowską i ławniczą Starego Koźmina, Księgę kasową Starego Koźmina, Kronikę Koźmina z XVIII w. Ciekawie prezentują się przywileje Starego i Nowego Koźmina. Pierwszy to przywilej Aleksandra Przyjemskiego, drugi to przywilej Jana Kazimierza Sapiehy. Nie mniej okazale prezentuje się zbiór pieczęci koźmińskich od XVII po XX wiek. Ukazano także kilka eksponatów dotyczących ludności niemieckiej i żydowskiej zamieszkującej Koźmin do
1939 r. oraz eksponaty pochodzące z prac archeologicznych przeprowadzonych przy zamku. Przy grafice przedstawiającej wygląd ratusza z 1772 r. wyeksponowano dzwon z tego ratusz z datą,,AD 1742"
Loch Maćka Borkowica
Maćko Borkowic władał dobrami koźmińskimi w latach 1338-1358. Na zamek wrócił obecnie nie, jako możny właściciel, ale jako skazaniec. Aby przybliżyć jego postać zwłaszcza młodemu pokoleniu w wieży zamku odrestaurowano loch. o głębokości ponad 9 m, gdzie umieszczono Maćka siedzącego na drewnianym zydlu. Odbywa on tam karę za bunt przeciwko królowi Kazimierzowi Wielkiemu i za napady na kupców przejeżdżających przez Koźmin. Na ścianach umieszczono tablice informacyjne i kopie dokumentów związanych z biografią Maćka Borkowica. W czasie kapitalnego remontu muzeum przeprowadzonego w 2023 r. wymieniono postać Maćka Borkowica w lochu, dodano tron w stylu gotyckim, na którym umieszczono króla Kazimierza Wielkiego.
Izba prezentująca zbiory etnograficzne
Na trzecim piętrze prezentowane są m.in. kołowrotki, masielnice, magiel, warsztat przenośny do podkuwania koni. Z tej kondygnacji udajemy się na punkt widokowy, skąd można oglądać panoramę Koźmina Wielkopolskiego.
Korytarz
Na parterze tablica informacyjna, w gablocie fotografie zamku z różnych okresów, fotografie pałaców i dworów z gminy Koźmin Wlkp. Na I piętrze drzeworyty, linoryty i grafiki Stanisława Wojcieszyńskiego. Na II piętrze w gablocie zgromadzono narzędzia, którymi posługiwali się m.in. szewcy, stolarze, zbiór żelazek oraz wiele innych eksponatów związanych z ziemią koźmińską. Prezentowane są także eksponaty dotyczące Bractwa
Kurkowego przekazane do muzeum przez braci kurkowych.
Muzeum jest otwarte w każdą środę w godz. od 9.00 do 10.30 i od 16.00 do 18.00 oraz w pierwszą niedzielę miesiąca od godz. 14.00 do 16.00.
Rezerwacja dla grup i inne informacje
tel. kontaktowy : kom. 694 621 289
bilety do nabycia: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Koźmin Wielkopolsko ul. Zamkowa 2a
Ceny biletów
bilety indywidualne
- bilet normalny - 15 zł
- bilet ulgowy - 10 zł (emeryci, renciści, nauczyciele, młodzież szkolna pow. 15 lat studenci, grupy powyżej 10 osób, karta dużej rodziny)
- dzieci do 7 lat bezpłatnie, dzieci od 8 do 15 lat - bilet 1,00 zł
Opłata dodatkowa za zwiedzanie z przewodnikiem
- dla grupy do 15 osób - 75,00 zł
- dla grupy od 16 do 25 osób - 100,00 zł
Istnieje możliwość zwiedzania muzeum w innych godzinach po wcześniejszym ustaleniu terminu z kustoszem dr Michałem Pietrowskim
Grupy zorganizowane ze szkół z terenu miasta i gminy pod opieką nauczyciela
- wstęp wolny!
Adres do korespondencji
Gminny Zespół Instytucji Kultury w Koźminie Wlkp.
ul. Floriańska 18a, 63-720 Koźmin Wielkopolski
